W czasach przedhistorycznych dla Polski przez obszar gminy przechodził ważny szlak handlowy z południa na północ. Grecy i Rzymianie poprzez Dunajec i Wisłę docierali do Morza Bałtyckiego w poszukiwaniu bursztynu. Dowodem tych wypraw są monety rzymskie z okresu cesarstwa (I w p.n.e. – V w p.n.e.), które odkryto na terenie Laskowej, w dolinie Łososiny. Po powstaniu państwa polskiego pierwsza fala osadnictwa wpłynęła na obszar gminy ok. X wieku. Intensywne zasiedlanie obszaru trwało aż po wiek XIII, co zw. było z tzw. „szlakiem węgierskim” prowadzącym z Krakowa, poprzez Nowy Sącz na południe.

Historycznie – obszar gminy należał w tamtych czasach do Sądecczyzny, którą Bolesław Chrobry w 999 r. przyłączył do Małopolski.


Najstarsze dokumenty dawnego osadnictwa w dolinie Łososiny:

  • Dokument dla Ujanowic, w którym Kinga – żona Bolesława Wstydliwego (po nadaniu jej w 1257 r. Sądecczyzny) ufundowała tu sołectwo.
  • Dokumenty z 1280 r. klasztoru Klarysek, założonego przez Kingę, w tym papieskie potwierdzenie jego fundacji są w nich wymienione Strzeszyce (Krzeszyce) i Sechna (Sechlna).
  • Rejestr zaginionych dokumentów klasztoru Klarysek w Starym Sączu (pod datą 1324 r. widnieje przywilej kupna wsi Krosna) – Klaryski powiększały swe włości wokół Strzeszyc tworząc w czasach późniejszych tzw. klucz strzeszycko-żbikowski.
  • Spis świętopietrza z 1373 r. (wzmianka o Kamionce Małej dotycząca zapłaty daniny na rzecz papieża mieszkającego w mieście Avignon)
  • Wzmianki z XIV w. o wsi Kobyłczynie – z 1334 r. oraz Żmiącej – z 1370 r. („Ziemia Limanowska”).
  • Informacje o 7 wsiach obecnej gminy (Kamionce Małej, Kobyłczynie, Krosnej, Sechnej, Strzeszycach, Ujanowicach, Żmiącej) znajdujemy w dziele Jana Długosza „Liber beneficiorum”, które powstało w 1470 r. z nazwą Jaworzna spotykamy się dopiero w dokumencie erekcyjnym beneficjum ujanowskiego z 1526 r.
  • Wzmianka z 1402 roku o wsi Laskowa będącej własnością rycerską, w rękach rodziny Laskowskich.

W 1688 roku Laskowa przechodzi w ręce - Małachowskiego biskupa krakowskiego, który rok później przekazuje ją Zgromadzeniu Księży Misjonarzy Krakowskich. Od XV wieku do początku XVIII wieku zaznacza się powolny, ale stały rozwój wszystkich miejscowości dzisiejszej gminy. Pod koniec XVII wieku dochodzi do największego rozkwitu gospodarstwo folwarczne Klarysek w Strzeszycach wyróżniające się obfitością drzew owocowych. W 1772 roku obszar gminy znalazł się pod zaborem austriackim (Galicja). W 1782 roku nastąpiła konfiskata dóbr Klarysek starosądeckich i przekazanie ich pod zarząd dóbr państwowych (kameralnych). W 1833 r. nabywa klucz strzeszycki (tj. wsie: Strzeszyce, Żmiącą, Jaworzną, Kamionkę Małą i Krosnę) baron Bruno Brunicki. W 1827 r. następuje sprzedaż Sechny i Kobyłczyny Jakubowi Lasińskiemu, kmieciowi z Odrowąża spod Nowego Targu. W jego posiadaniu były również lasy pod Kretówką (Jaworzem) oraz karczma w Ujanowicach. W 1833 r. Lasiński sprzedaje swój majątek baronowi Przychodzkiemu z Łososiny Dolnej. W latach 1781 – 1783 następuje sekularyzacja Laskowej - pomimo tego, byli właściciele Laskowej – Księża Misjonarze Krakowscy – pozostają jeszcze przez pewien czas na miejscu.


W XIX wieku, w ramach rozsprzedaży dóbr kameralnych, Laskową nabywają Skrzyńscy, a od nich w połowie stulecia Zachowscy. Od 1924 roku obszar dworski w Laskowej przechodzi na własność rodziny Michałowskich. Po konfiskacie dóbr Klarysek, cesarz Józef II osadził na gruntach folwarcznych w Strzeszycach kolonistów niemieckich wyznania ewangelickiego - dla germanizacji okolicy. Misja ta jednak nie została spełniona.


W 1846 roku dochodzi do tzw. „rabacji” – rewolucyjnych wystąpień chłopskich przeciw właścicielom ziemskim (Laskowa, Mordarka, Łososina Dolna), na które niebagatelny wpływ ma polityka rządu austriackiego podsycająca konflikty społeczne w okupowanej przez siebie Polsce. W 1848 roku dochodzi do uwłaszczenia chłopów w zaborze austriackim, co podnosi zaufanie do zaborcy.


Powstania narodowe nie pozostawiają śladu na obszarze dzisiejszej gminy, poza epizodem w postaci działalności księdza Jana Chełmeckiego ze Żmiącej. Z początkiem I wojny światowej obszar gminy był terenem krwawych walk pomiędzy armią carską Rosji kierującą się na Kraków, a będącą w defensywie armią austro-węgierską. Najcięższe walki toczyły się w rejonach góry Kobyły (okolice Rajbrotu, Krosnej, Kamionki Małej, Rozdziela). Śladami tych walk są dobrze zachowane w lasach linie okopów oraz cmentarze: pod Kobyłą (w Rajbrocie) i Kamionce Małej. Walki w tym okresie toczyły się również w innych częściach gminy (cmentarz w Jaworznej i Laskowej).


W listopadzie 1918 roku, po 148 latach niewoli Sądecczyzna wraca do niepodległej Polski. Lata międzywojenne to okres zastoju i recesji gospodarczej. Ograniczeniom uległa nieskrępowana dawniej migracja zarobkowa (szczególnie do Ameryki i sezonowa do Niemiec). Do ożywienia gospodarczego przyczyniły się tzw. jarmarki w Ujanowicach – od 1927 roku Ujanowice były siedzibą władz i organizacji gminnych.


II wojna światowa nie przyniosła dużych strat na obszarze gminy. Powodem do dumy mieszkańców tego obszaru może być fakt, że ich gmina była jednym z pierwszych ośrodków tajnego nauczania na ziemiach polskich. Był to wspaniale zdany egzamin z patriotyzmu. Wielu mieszkańców czynnie zaangażowanych było w ruch oporu. Wielką pomocą dla partyzantów był dwór w Laskowej (pomoc materialna i informacyjna). Działała tu założona przez Aleksandra Lupę tajna organizacja wojskowa. W 1940 roku objęta ona została przez zawodowego oficera M. Moszyckiego (pseud. Szary) – mieściła się na tzw. Cuprówce.


Po II wojnie światowej siedzibą władz administracyjnych została miejscowość Laskowa. Wraz z Ujanowicami pozostają dwiema najprężniejszymi miejscowościami na zachodzie i wschodzie gminy. Położone przy głównej drodze powiatowej obszaru spełniają zadania aktywizujące gospodarczo całą gminę Laskowa.

Pliki do pobrania